De West-Vlaamse ondernemersfamilie Verhelst bouwde een installatie om uitwerpselen van varkens en runderen om te zetten in irrigatiewater. 'We kunnen 30 miljoen liter water bufferen om lokale boeren te helpen in extreem droge periodes.'

De familie Verhelst runt twee boerderijen in Langemark, West-Vlaanderen, met in totaal 6.000 varkens. Die belanden in de winkelrekken van Colruyt en vinden zelfs hun weg naar heel Europa en China. Maar de handel winstgevend houden wordt er niet eenvoudiger op. Onder andere de mestmassa is een probleem. 'Het is een zware kostenfactor', zegt Johny Verhelst. Je kunt het niet langer naar believen op velden strooien. De wetgeving wordt strenger om overbemesting tegen te gaan en algengroei en vissterfte in rivieren te beperken.

De kosten voor het afvoeren van de mest waren te hoog. Het bouwen van een eigen mestverwerkingsinstallatie was voor de varkenshouderij de enige manier om winstgevend te blijven. Het verwerkt niet alleen mest van zijn eigen varkens. Lokale boeren brengen nu ook hun mest naar Verhelst om er iets mee te doen.

En dat 'iets' is best indrukwekkend. Met een centrifuge worden de 'dikke' en de 'dunne' fractie van elkaar gescheiden. De dikke wordt gedroogd tot een geconcentreerde vorm van meststof. 'We blijven hier werken, vooral met de dunne fractie', zegt Verhelst. 'De nitraten worden omgezet in onschadelijk stikstofgas. Fosfaten en andere voedingsstoffen worden teruggewonnen. In een laatste stap wordt het zout uit het water gehaald.'

'Dan is het klaar. Aan het eind van de dag hebben we water met de kwaliteit van regenwater.'

Het kostte Verhelst enkele maanden om alle machines aan de praat te krijgen, maar sinds enkele weken wordt er water geproduceerd. 'Er zit al 1 miljoen liter in de tanks. Klaar om in droge perioden de omliggende velden te irrigeren", zegt hij. "Hier is steeds meer behoefte aan. Kijk naar de afgelopen zomers en wat er vandaag gebeurt. Er is veel behoefte aan vocht. Ik krijg elke dag telefoons."

 Nu kunnen de lokale boeren nog steeds water uit de beken pompen. Maar zodra er een capping-verbod in de regio komt, staat Verhelst klaar om te helpen met zijn buffertanks met een inhoud van 30 miljoen liter. 'Vroeger was mestoverschot een milieuprobleem, nu is mest een milieuvriendelijke oplossing.'

De bouw van de volledige installatie kostte 'enkele' miljoenen en wordt deels gefinancierd door Truckwash in Ieper, een ander bedrijf van de familie Verhelst. Het idee trok ook de belangstelling van lokale boeren die zich bij het project aansloten. En Verhelst kon rekenen op 1 miljoen euro aan Vlaamse subsidies, in het kader van een oproep tot innovatie om waterschaarste aan te pakken.

Het water wordt gedistribueerd via een 5 km lang irrigatienetwerk dat nog moet worden aangelegd. Dit netwerk loopt ook door bufferbekkens - vijvers of putten - van boeren. Hierdoor is de totale buffercapaciteit van het project niet 30 maar 50 miljoen liter. Dat is genoeg om de 50 hectare akkers van de betrokken boeren twee weken lang water te geven bij extreme droogte en om schade aan gewassen te voorkomen.

Omdat de waterproductie nog maar net is gestart, zal de volledige capaciteit dit jaar niet worden gehaald. “De tanks zullen dit jaar niet helemaal op tijd gevuld zijn, maar we zijn blij dat we een beetje kunnen helpen. We zullen er pas volgend jaar echt zijn.'

In het hoofd van Verhelst, bio-ingenieur van opleiding, borrelen nog steeds ideeën. 'We zijn nog niet aan het einde. Hoe innovatiever hoe beter', klinkt het. Een van zijn ambities is om meer nutriënten uit de mest te halen. 'In mest zit onder meer stikstof, kalium en fosfor. Dit zijn de basismaterialen voor het maken van kunstmest. Omdat precisiebemesting in de nabije toekomst waarschijnlijk standaard zal worden, zou het interessant zijn om al deze nutriënten volledig van elkaar te scheiden.' Op deze manier hoopt Verhelst een extra bron van inkomsten aan te boren.

Verhelst is momenteel de enige mestverwerker in ons land die irrigatiewater levert. 'Technologie is de afgelopen tien jaar enorm geëvolueerd. En de tijdgeest is er rijp voor. De wet staat dat nu toe, wat voorheen niet het geval was. Het zou een enorme stap voorwaarts zijn als iedereen dit zou doen.”

Ook in andere sectoren ziet hij potentie voor het bufferen van water. 'Als we dat met mest kunnen, is er elders veel meer mogelijk. De afgelopen jaren zijn er veel vergistingsinstallaties gebouwd. Daar wordt veel afvalwater gezuiverd en vervolgens geloosd. Waarom dat water niet bewaren voor momenten dat het echt cruciaal is?'

Eerder dit jaar maakte de Vlaamse overheid 4 miljoen euro vrij voor projecten om de waterschaarste aan te pakken. Ook tapijtproducent Balta sprong op de kar. Het bedrijf kreeg een subsidie ​​van 175.000 euro om de waterzuiveringsinstallatie op haar site in Oudenaarde om te bouwen tot waterbassin. Het krijgt een opslagcapaciteit van 12.000 kubieke meter of 12 miljoen liter regenwater.

Het project is indirect het resultaat van de herstructurering die Balta twee jaar geleden aankondigde. Het bedrijf besliste toen om de productie van kamerbreed tapijt te verplaatsen van Oudenaarde naar Tielt en Sint-Baafs-Vijve. Met het verdwijnen van die waterintensieve productieprocessen - voor het verven en bedrukken van de tapijten - werd de waterzuiveringsinstallatie overbodig.

Het meeste water gaat naar de omliggende boerderijen. De rest wordt gebruikt door de fabriek zelf en de brandweer. De kosten van het hele project waren voorheen begroot op 700.000 euro.

In Oudenaarde produceert Balta vandaag nog steeds technische 'non-wovens' voor toepassingen in de automobiel- en bouwsector, geotextiel en eventtapijten. Balta Oudenaarde kan ook een gecertificeerd filterdoek voor mondmaskers produceren.